تاخیر در پروژه و زیان های مالی ناشی از آن
تاخیرات در پروژه عمرانی و ساختمانی از جمله مسائلی است که تلاش های زیادی برای کاهش آن شده است؛ زیرا افزایش هزینه یکی از مباحثی است که همواره بر موفقیت پروژه اثر منفی می گذارد و بنگاه اقتصادی را دچار بحران می کند و یکی از مهمترین دلایل افزایش هزینه های ساخت، تاخیرات در پروژه و عدم پیشرفت مناسب و تغییرات ضمن اجرای پروژه است.
تاخیرات در پروژه، به ویژه در شرایط کنونی در کشور ما موضوعی غیر قابل انکار است. بر اساس آمار منتشره سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق، مدت زمان اجرای پروژه های عمرانی در ایران ۳ برابر استاندارد تعریف شده می باشد . افزایش مدت زمان اجرای پروژه یعنی افزایش هزینه‌های اجرایی و افزایش زیان ناشی از فرصت از دست رفته. در ابتدا باید مفهوم تاخیر در پروژه ها را مورد توجه قرار داد. در ادامه با متری چند همراه باشید.
برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
تاخیرات در پروژه چیست؟
تاخیرات در پروژه به اختلاف زمان پیش بینی شده تکمیل پروژه و زمان واقعی که پروژه تکمیل میشود گفته میشود که این تاخیرات به دو نوع تاخیر مجاز و تاخیر غیر مجاز تقسیم میشود .
تاخیر مجاز به آن بخش از طولانی شدن مدت پیمان که خارج از عهده پیمانکار و کارفرما است، گفته میشود.تأخیرات مجاز ، تأخیراتی هستند که بر اساس حوادث و موارد غیر قابل کنترل (پیش بینی) و خارج از قصور پیمانکاران رخ می دهد. مانند: حوادث قهری (سیل ، زلزله و…)، تغییر در محدوده اجرای پروژه از سوی کارفرما و تأخیر در تعهدات کارفرما (تأخیر در تحویل زمین، تأخیر در تأمین متریال تعهدی کارفرما) . در صورتی که تأخیرات مجاز شمرده شوند، به میزان مدت تأخیر مجاز، زمان پروژه (قرارداد) تمدید می گردد.
تاخیر غیر مجاز نیز به آن بخش از طولانی شدن مدت پیمان که ناشی از قصور پیمانکار و یا کارفرما است، گفته میشود تأخیرات غیر مجاز، تأخیراتی هستند که بر اساس قصور پیمانکار در اجرای پروژه رخ می دهد . مانند : کمبود نیروی انسانی و ماشین آلات،عدم تأمین به موقع تجهیزات و مصالح در تعهد پیمانکار و یا استفاده از تجهیزات و ماشین آلات کم بازده . با وقوع چنین تأخیراتی در پروژه ، خسارت ناشی از آن بر عهده پیمانکار خواهد بود.(تاخیرات غیر قابل جبران)
به طور کلی مدت پروژه برابر است با مدت زمان اولیه + تاخیرات مجاز + تاخیرات غیر مجاز
اثرات و هزینه های ناشی از تاخیرات ایجاد شده در پروژه چیست؟
درست است که تاخیرات در پروژه گاهی امری اجتناب ناپذیر است، ولی باید به این نکته اشاره کرد که متضرر اصلی در تاخیر زمان تحویل پروژه ها سرمایه گذار و کارفرمای اصلی هستند؛ زیرا در قبال تاخیر پروژه مشمول هزینه های جبران ناپذیری می شوند که در زیر به آن اشاره شده است.
- هزینه دیررسیدن محصول به مشتری نهایی که به معنی سود از دست رفته است.
- هزینه ناشی ازگران شدن منابع و مصالح در پروژه های عمرانی
- افزایش هزینه نیروی انسانی در اثر تورم و نیاز به نیروی کار بیشتر به دلیل به موقع به اتمام نرسیدن پروژه
- هزینه تمدید مجوزهای ساخت و پیمان نامه ها با کارگران و پیمانکاران
- افزایش نرخ و بهره منابع بانکی در اثر عدم تحویل به موقع پروژه و نرسیدن به سود پیش بینی شده محصول نهایی
مطالب مرتبط: مدیریت دانش در پروژه‌ها چیست و چگونه می‌توان آن را به کار بست؟
انواع تاخیرات در پروژه کدام اند؟
تاخیرات فنی ناشی از مسائل فنی و اجرایی و تاخیرات مالی در پرداخت های پروژه شامل پیش پرداخت ها ، صورت وضعیت ها و … هستند که در ادامه به تفصیل به آنها پرداخته شده است.
تاخیرات فنی پروژه
- تأخیر در ابلاغ نقشه ها توسط کارفرما یا مشاور
- تغییر در نقشه ها
- تاخیر در تحویل کارگاه
- تاخیر در تحویل مصالح
- برآورد اشتباه از کار
- ضعف اجرایی و عدم کفایت پیمانکاران
- در دسترس نبودن به هنگام تجهیزات کاری
- تاخیر در فرآیندهای کلیدی پروژه (قراردادها ، دستور کارها و …)
- تاخیر در اخذ مجوزها
- مشخص نبودن استراتژی های روش اجرای پروژه ( فاز بندی ها و اولویت بندی های تحویل)
تاخیرات مالی پروژه
- عدم تامین به موقع اعتبارات پروژه
- عدم پرداخت به موقع پیش پرداخت ها و صورت وضعیت ها
- عدم مدیریت جریان نقدینگی پروژه
- مشخص نبودن استراتژی پرداخت ها با پیمانکاران و تامین کنندگان (تهاتر، نقد، چک و …)
فرآیند مدیریت بر تاخیرات در پروژه چگونه است؟
در راستای کاهش و مدیریت تاخیرات و جلوگیری از بروز اثرات آن بر روی پروژه مناسب است با استفاده از مکانیزم ها و مدل های استاندارد ، فرآیند تاخیرات را مدیریت کرد که در زیر به چند تا از آنها اشاره شده است.
گام‌های مدیریت بر تاخیرات عملیات اجرایی پروژه
- بررسی گزارشات عملکردی پروژه
- شناخت عناصر تاخیر
- جمع آوری اطلاعات و عوامل تاخیرات
- اولویت بندی عوامل تاخیرات
- شناخت علل اصلی تاخیرات
- بررسی پیشنهادات و اقدامات جهت بهبود تاخیرات
- انتخاب راه حل جهت بهبود تاخیرات
- اجرا و پیاده سازی
بررسی گزارشات عملکردی پروژه
تهیه گزارشات تحلیلی از عملکرد اجرایی پروژه مطابق با برنامه زمانبندی مصوب از مهمترین موضوعات در حوزه برنامه ریزی و کنترل پروژه است ؛ که باید عملکرد پروژه در سه حوزه زمان، هزینه و کیفیت مورد ارزیابی دوره ای قرار گیرد و عوامل تاثیر گذار بر عدم پیشرفت پروژه مطرح شود و مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این برگزاری جلسات پیشرفت پروژه با حضور ارکان اصلی آن نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
شناخت عناصر تاخیر
با توجه به تاخیرات پیش آمده در پروژه، باید حوزه تاخیرات (حوزه طراحی، حوزه مالی و…) مشخص شود.
جمع آوری اطلاعات و عوامل تاخیرات
در این مرحله کلیه مستندات و گزارش های موجود در حوزه تاخیرات تهیه و مورد بررسی قرار می گیرد. به عنوان مثال مکاتبات و مشکلات در حوزه تغییر در نقشه ها باید جمع آوری و مستند شود.
اولویت بندی عوامل تاخیرات
پس از جمع آوری اطلاعات تاخیرات در هر حوزه باید تاثیر گذاری عوامل بر تاخیرات پروژه اولویت بندی شود. به عنوان مثال بیشترین تاخیرکنونی پروژه در حوزه تغییر نقشه ها و عدم پرداخت صورت وضعیت پیمانکاران است. کم کردن عوامل تاخیر در این مرحله نقش بسزایی در تصمیم گیری های بعدی دارد. به عبارتی سهم هر عامل تاخیر بر مدت زمان تاخیر در کل پروژه را باید محاسبه کرد.
شناخت علل اصلی تاخیرات
در برخی مواقع دلیل به وجود آمدن تاخیر منشاء دیگری دارد که باید آن را شناسایی کرد. به عنوان مثال ممکن است عدم حضور فعال پیمانکار در پروژه به دلیل عدم پرداخت پیش پرداخت توسط واحد مالی باشد. در این مرحله باید ریشه تاخیر را شناسایی کرد. شناسایی عوامل اصلی و تلاش برای رفع آن موضوع بسیار مهمی است.
-
بررسی پیشنهادات و اقدامات جهت بهبود تاخیرات
پس از شناسایی ریشه تاخیرات و اولویت بندی آنها ، باید برای جبران و یا رفع مشکل به وجود آمده راهکارها و پیشنهادات ارائه شده توسط تیم برنامه ریزی و تیم مهندسی مورد بررسی قرار گیرد. در بعضی از مواقع خرید تجهیزات و ماشین آلات جدید ، انتخاب و یا تغییر پیمانکار ، تغییر سیاست های اجرا و … می تواند تاثیر مهمی در جبران تاخیرات در پروژه داشته باشد .
برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
اجرا و پیاده سازی
پس از نهایی شدن و اجرای اقدامات بهبود باید مطابق چرخه PDCA با کنترل و ارزیابی مجدد عملکرد پروژه مورد بررسی قرار گیرد، تا در صورت نیاز فرآیند مدیریت بر تاخیرات تحت کنترل قرار گیرد. در پایان باید بر این موضوع تاکید کرد که فرآیند های اجرایی مدیریت پروژه را به صورت مستمر با روش ها و مکانیزم های استاندارد، تحت کنترل و مدیریت قرار داد تا محصول نهایی پروژه با مناسب ترین هزینه، زمان و کیفیت تحویل مشتری نهایی گردد.
سوالات کلیدی :
- انواع تاخیرات در پروژه های عمرانی چیست ؟
تاخیرات مجاز مانند حوادث قهری و تاخیرات غیر مجاز مانند عدم تامین به موقع نیروی انسانی توسط پیمانکار
- اثرات و هزینه های ناشی از تاخیرات ایجاد شده در پروژه چیست؟
هزینه دیررسیدن محصول به مشتری نهایی و هزینه ناشی ازگران شدن منابع و مصالح در پروژه های عمرانی از جمله این موارد هستند .
