نمودارهای کنترل هزینه از جمله بخش‌های برنامه ریزی و کنترل پروژه است که در گزارش‌ها اهمیت بالایی دارد. مدیریت ارزش کسب شده در پروژه‌ها، امکان سنجش دقیق میزان پیشرفت پروژه را نسبت به منابع مصرف شده و انحرافات آن را در 2 شاخص هزینه و زمان مورد بررسی قرار می‌دهد. اتخاذ تصمیمات بهبود در ادامه روند پروژه از موضوعات اصلی شاخص‌های کنترلی ارزش کسب شده در پروژه‌ها است. به عبارتی ارزش کسب تکنیک ، اندازه گیری دقیق میزان پیشرفت پروژه را نسبت به منابع مصرف شده پروژه میسر می‌سازد. در این مقاله نگاهی بر نمودارهای کنترل پروژه و اهیمت آنان داریم. در ادامه با متری چند همراه باشید.
برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
نمودار اس (S-Curve) و اهمیت آن در برنامه ریزی و کنترل پروژه
قبل از ورود به مبحث ارزش کسب شده لازم است در مورد نمودار مهم اس (S) توضیح مختصری دهیم. از این نمودار جهت ترسیم میزان تجمعی پیشرفت زمانی و یا ریالی در پروژه‌ها استفاده می‌نماییم. این نمودار در یک نگاه مقایسه وضعیت برنامه‌ای را با وضعیت واقعی برای ذینفعان پروژه نمایان می‌کند. نمودار اس یک نمودار مصرف منابع پروژه در طول زمان است.
مولفه‌های اصلی مدیریت ارزش کسب شده
در ابتدای توضیح لازم است بدانیم اطلاعات موجود برنامه ریزی و واقعی ما در پروژه شامل مواردی چون هزینه برآورد شده پروژه، هزینه واقعی انجام شده پروژه تا کنون ، درصد پیشرفت برنامه‌ای و درصد پیشرفت واقعی است. در ادامه با استفاده از روش‌های مدیریت ارزش کسب شده به تحلیل اطلاعات حاضر پرداخته می‌شود.
مدیریت ارزش کسب شده دارای سه اصل است که اصول اندازه گیری عملکرد پروژه را تشکیل می‌دهند. این سه اصل عبارتند از ارزش برنامه‌ای، هزینه واقعی و ارزش کسب شده .
ارزش برنامه‌ای
مجموع بودجه‌های بسته‌های کاری (سازه، سفت کاری، تأسیسات و …) زمان بندی شده می باشند که در مدت زمان تعیین شده باید بودجه آن‌ها تأمین و عملیات اجرایی آن ها تکمیل گردند. ارزش برنامه ای (PV) بودجه پیش بینی شده برای کار زمانبندی شده است و میزان آن بخشی از هزینه برآوردی برنامه ریزی شده مصوب است که در طول یک دوره معین از فعالیت خرج می شود. ارزش برنامه‌ای در واقع همان برنامه ریزی بودجه تخصیصی در هر دوره زمانی از مدت زمان فعالیت ها است که در شروع پروژه برآورد می گردد.
PV=Plan% Complete * BAC
(BCWS (Budgeted cost for work schedule
Budget at completion) BAC) بودجه مجاز پروژه
بودجه‌ای که پروژه مجاز به هزینه آن است
هزینه واقعی
هزینه واقعی کار انجام شده یک فعالیت که در تاریخی مشخص پس از شروع پروژه محاسبه می‌شود. هرگاه صحبت از اِی سی (AC) به میان می‌آید، مجموع اِی سی تمام اجزای ساختار شکست کار در تاریخی مشخص، پس از شروع پروژه مدنظر خواهد بود. نام دیگر این شاخص ACWP(Actual cost for work perform) است.
ارزش کسب شده
ارزش کسب شده نشان دهنده پیشرفت کار در یک نقطه مشخص در زمان است و به عنوان نتیجه تکمیل فعالیت‌ها حاصل می‌شود؛ به عبارت دیگر تکمیل هر فعالیت منجر به ایجاد ارزش کسب شده در پروژه می‌گردد. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های کنترلی پروژه‌ای ای وی(EV) و یا ارزش کسب شده است.
ارزش کار انجام شده یک فعالیت یا یکی از اجزای ساختار شکست کاراست که در تاریخی مشخص پس از شروع پروژه، بر مبنای قیمت‌های واحد و مفروضات بودجه‌ای اولیه ، مبنای محاسبات پی وی (PV) می‌شود. هرگاه صحبت از ای وی (EV) به میان می‌آید، مجموع ای وی تمام اجزای ساختار شکست کار در تاریخی مشخص پس از شروع پروژه مدنظر خواهد بود. نام دیگر این شاخص( BCWP(Budgeted cost for work performed است. این عبارت به معنی ارزش ریالی کسب شده برای کار انجام شده است.
EV=Actual% complete *BAC
انحراف از زمان بندی
انحراف از زمان بندی( Schedule variance به طور مختصر SV ) میزان انحراف از برنامه زمان بندی تا این لحظه بر مبنای بودجه است. لذا جهت تبیین بیشتر و درک بهتر اس وی (SV) در نظر بگیرید که فرمول محاسبه آن ای وی منهای پی وی (EV-PV) است و اختلاف ای وی با پی وی با توجه به فرمول هر یک از آن‌ها تنها در درصد پیشرفت فیزیکی واقعی با برنامه‌ای فعالیت است.
SV =EV-PV
تأخیر در برنامه زمان بندی پروژه بر اساس شاخص (SV)، لزوماً نشان دهنده تأخیر در اتمام پروژه نیست. تأخیر در اتمام پروژه را باید با بررسی سایر شاخص‌ها و تحلیل مسیر بحرانی زمان بندی مشخص نمود.
انحراف از هزینه
انحراف از هزینه (Cost variance) ، میزان ریالی (بر مبنای واحد پولی دیگر) انحراف هزینه پیش‌بینی شده برای میزان کار انجام شده تا این لحظه با هزینه واقعی صرف شده برای کار انجام شده است.
CV=EV-AC
شاخص عملکرد هزینه‌ای
از نمودارهای کنترل هزینه مهم، شاخص عملکرد هزینه‌ای(Cost Performance Variance یا به طور مختصر CPI) شاخصی است که برای نشان دادن نسبت هزینه برنامه ریزی شده کار انجام شده به هزینه مصرف شده بکار می‌رود که به عنوان ضریب عملکرد سیستم نیز شناخته می‌شود.
CPI=EV/AC
شاخص کارآیی هزینه پروژه هر چه از 1 پایین‌تر باشد نشانگر بالاتر بودن هزینه پروژه از برآوردهای اولیه است. روند نمودار نیز نشان دهنده میزان تلاش پروژه در جهت جبران هزینه‌های صرف شده اضافی است.
شاخص عملکرد
شاخص عملکرد (SPI یا Schedule Performance Index) برای نشان دادن نسبت کار انجام شده به کار برنامه ریزی شده تا یک تاریخ معین است و برای تخمین زمان پایان پروژه به کار می‌رود.
SPI=EV/PV
شاخص کارایی زمانی پروژه هر چه از 1 پایین‌تر باشد نشانگر عقب افتادگی بیشتر پروژه از زمان بندی اولیه است. روند نمودار نیز نشان دهنده میزان تلاش پروژه در جهت جبران عقب افتادگی‌های زمانی است.
سخن پایانی
با استفاده از نمودارهای کنترل هزینه و محاسبه شاخص‌های کلیدی بالا و با توجه به جدول زیر می‌توان وضعیت پروژه را در شرایط کنونی تحلیل کرد و در این خصوص اقدامات اصلاحی مورد نیاز را اتخاذ نمود.
می‌توان مطابق جدول عنوان شده در بالا ، وضعیت عملکردی و ارزش کسب شده پروژه را برسی و تحلیل نمود. در پایان نباید شاخص‌های بودجه‌ای و زمانی پروژه را از یکدیگر مستقل در نظر گرفت و باید تأثیر هر یک بر دیگری را مورد توجه قرار داد؛ زیرا این شاخص ها با هم می‌توانند عملکرد و اثر بخشی منابع مصرفی در پروژه را مورد تحلیل قرار دهند.
سوالات کلیدی :
- اهمیت نمودار اس در برنامه ریزی و کنترل پروژه چیست ؟
جهت ترسیم میزان تجمعی پیشرفت زمانی و یا ریالی در پروژه‌ها استفاده می شود همچنین این نمودار در یک نگاه مقایسه وضعیت برنامه‌ای را با وضعیت واقعی برای ذینفعان پروژه نمایان می‌کند.
- شاخص عملکرد (SPI) چیست؟
برای نشان دادن نسبت کار انجام شده به کار برنامه ریزی شده تا یک تاریخ معین است و برای تخمین زمان پایان پروژه به کار می‌رود.
