مدیریت بحران در پروژه‌های عمرانی یک فاز بسیار مهم در برنامه ریزی و مدیریت پروژه محسوب می‌شود. فرآیند مدیریت بحران فرایندی است که برای مقابله با اتفاق‌های غیر منتظره که باعث ایجاد بحران در پروژه می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی اتفاقات و بحران‌های متعددی امکان دارد در پروژه‌های مختلف رخ دهد از قبیل بحران مالی، خطرات زیست محیطی، اتفاقات سیاسی و یا بحران‌های مربوط به ساخت و ساز که همگی باید در فرآیند مدیریت بحران مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.
برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
فرآیند مدیریت بحران یک ابزار مهم است که به تیم پروژه کمک می‌کند تا با خطرات و بحران‌های پیش رو و با روش‌های علمی برخورد کنند و با شناسایی و ارزیابی آن‌ها، راهکارها و راه حل‌های مناسب را به کار ببرند تا روند اجرای پروژه با مشکل مواجه نشود. در ادامه با متری چند همراه باشید.
مدیریت بحران مؤثر و نقاط مشترک آن‌ها
مدیریت بحران مؤثر نیازمند یک رویکرد منظم و نظام مند است که مبتنی بر هوشیاری، حساسیت مدیریتی و یک درک خوب از اهمیت برنامه ریزی دقیق و آمادگی سازمانی پروژه است. برخلاف مدیریت ریسک که شامل ارزیابی تهدیدهای احتمالی و پیدا کردن بهترین راه برای جلوگیری از وقوع آن است، مدیریت بحران شامل برخورد با تهدیدها در قبل، حین و پس از وقوع بحران است. تمامی بحران‌های پیش آمده نقاط مشترکی دارند که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.
- نیاز به تصمیم گیری و برنامه ریزی دارند.
- عدم واکنش سریع ، اثرات نامطلوب به همراه دارد.
- راه حل‌های موجود محدود هستند.
- تصمیمات اشتباه، عواقب بدی دارند.
انواع بحران کدام است؟
باید به این نکته توجه نمود که بحران‌ها فقط شامل بلایای طبیعی نمی‌شوند بلکه بحران‌هایی در سطح جامعه اتفاق می افتد که محیط پروژه را تحت تأثیر خود قرار می دهند. از جمله بحران‌هایی که در پروژه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
بحران‌های مالی
یکی از مهم‌ترین عوامل بحرانی در پروژه‌ها بحران مالی است. بالا رفتن هزینه مصالح و تجهیزات، عدم تأمین مالی پروژه، ناتوانی مالی پیمانکار و عدم کنترل گردش نقدینگی تهدید بزرگی برای هر پروژه محسوب می‌شوند. ارکان اصلی پروژه باید در فاز برنامه ریزی و اجرای آن به این بحران توجه خاص داشته باشند و استراتژی‌های لازم در خصوص احتمال وقوع آن را در برنامه کاری پروژه قرار دهند. به عنوان مثال افزایش قیمت مصالح ممکن است تصمیماتی نظیر تغییر نوع متریال، خرید زود هنگام و دپوی مصالح و یا حتی تأخیر در خرید را به دنبال داشته باشد.
بحران‌های طبیعی و زیست محیطی
شرایط نامساعد آب و هوایی، بلایای طبیعی سیل و زلزله، مشکلات دسترسی به محل پروژه و یا انتشار بیماری‌های واگیردار در سطح جامعه مانند ویروس کرونا در سال 1398 در ایران و سایر کشورها که علاوه بر ایجاد بحران زیست محیطی باعث توقف و یا کندی در روند اجرایی بعضی از پروژه‌های عمرانی گردید. لازم به ذکر است که عدم آمادگی و فرهنگ سازی در خصوص این بحران خسارات زیادی را ایجاد کرده است .
بحران‌های مرتبط با ساخت و ساز
عدم تأمین و تدارکات درست در پروژه، تغییرات متعدد طرح و نقشه‌ها، عدم کیفیت مناسب مصالح کار به دلیل محدودیت زمانی، تأخیر در بررسی و بازبینی نقشه‌ها همگی برای پروژه یک بحران به شمار می‌آیند.
چگونگی مدیریت بحران
به طورکلی کنترل و مدیریت بحران پروژه‌های عمرانی در 4 حوزه تعریف می‌شود. آمادگی برای بحران، پیشگیری، مقابله و بازسازی که در ادامه به آن‌ها پرداخته شده است.
آمادگی برای بحران
اقدامات مورد نیازی است که توانایی تیم را در برنامه ریزی و مدیریت بحران افزایش می‌دهد و شامل جمع‌آوری اطلاعات گذشته، سازماندهی، آموزش، تأمین منابع و امکانات، تمرین و مانور است. به عنوان مثال برگزاری مانور آتش سوزی در محل پروژه گام مهمی است که آمادگی تیم پروژه در هنگام اتفاقات را بالا می‌برد.
پیش گیری
مجموعه اقداماتی است که با هدف کاهش آثار زیان‌بار بحران، سطح خطرپذیری پروژه را ارزیابی نموده و با مطالعات و اقدامات لازم سطح آن را تا حد قابل قبول کاهش می‌دهد.
مقابله
مجموعه اقداماتی که در زمان وقوع بحران و با در نظر گرفتن آثار زیان‌بار بحران تعریف و تصویب می‌شود.
باز سازی
مجموعه اقدامات در جهت بازسازی که پس از وقوع بحران صورت می گیرد .
مطالب مرتبط: پروژه عمرانی چیست و از صفر تا صد یک پروژه شامل چه مواردی است؟
فرآیند مدیریت بحران در پروژه‌ها
به طور کلی فرآیند مدیریت بحران در پروژه‌های عمرانی با شناسایی خطر، مشورت با متخصصین حوزه مربوطه و استفاده از تجربیات گذشته آغاز می‌شود و با ارزیابی بحران و واکنش مناسب نسبت به آن ادامه پیدا می‌کند تا بحران حل شود.
شناسایی خطر
تیم برنامه ریزی پروژه با همکاری مدیر پروژه و با مشارکت یکدیگر همه جوانب را به طور جامع بررسی نموده و ایده‌ها و افکار خود را در برابر خطرات پیش آمده مطرح می‌کنند. لازم است موضوعات مختلف از قبیل نقاط ضعف و وقت سازمان در برابر خطر و بحران پیش آمده تهیه و تدوین گردد.
نظر متخصصین و تجربیات گذشته
به منظور آگاهی و پرهیز از مواردی که بحران را تحت تأثیر قرار می‌دهد از افراد با تجربه و ماهر در زمینه ساخت و ساز کمک گرفته می‌شود. استفاده از دانش و تجربیات گذشته در برابر خطرات مشابه تأثیر مهمی در تعریف اقدامات در وضعیت کنونی می‌نماید.
ارزیابی بحران
پس از آنکه تمام خطرات احتمالی شناسایی شدند، ارزیابی آن‌ها بر اساس متدهای کمی و کیفی انجام می‌شود و میزان پیامدهای ناشی از آن مورد مطالعه قرار می‌گیرند و در نهایت یک متد برگزیده می‌شود.
واکنش به بحران
پس از شناسایی و ارزیابی خطرات و تعریف گزینه‌های موجود به منظور کاهش اثرات، خطرات و بحران‌های پیش آمده، واکنش به بحران و تعریف اقدامات انجام می‌شود. روش‌های مختلفی وجود دارند که از طریق آن‌ها می‌توانید خطرات پروژه‌های عمرانی را کاهش داد به عنوان مثال در شرایطی که عدم تجربه و تخصص کافی در حوزه‌ای وجود دارد با برون سپاری کارهای تخصصی به افراد و یا سازمان‌های با تجربه می‌توان اثرات مشکل به وجود آمده را بسیار کاهش داد و یا در زمان وقوع بیمارهای واگیر دار می‌توان با آموزش‌های پزشکی و استفاده از ملزومات پزشکی و یا رعایت نکات ایمنی اثرات این خطر را در پروژه کاهش داد.
برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
سخن پایانی
مدیریت بحران از اصطلاحات حوزه مدیریت است که به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، چاره‌جویی‌ها و دستورالعمل‌هایی اطلاق می‌شود که مدیریت یک سازمان در چالش با بحران انجام می‌دهد و هدف آن کاهش روند، کنترل و رفع بحران است. به طور کلی، مدیریت بحران به معنای سوق دادن هدفمند جریان پیشرفت امور به روالی قابل کنترل و انتظار بازگشت امور در اسرع وقت به شرایط قبل از بحران است.
سوالات کلیدی :
- فرآیند مدیریت بحران در پروژه‌ها چگونه است ؟
شناسایی خطر – نظر متخصصین و تجربیات گذشته – ارزیابی بحران – واکنش به بحران
- نقاط مشترک تمام بحران ها در چیست ؟
نیاز به تصمیم گیری و برنامه ریزی دارند و عدم واکنش سریع ، اثرات نامطلوب به همراه دارد.
