از زیرمجموعه بحث متره ساختمان می‌توان به محاسبه تعداد آجر در هر مترمربع دیوار 20 سانتی اشاره کرد. دیوارهایی با این قطر معمولاً به عنوان دیوارهای خارجی ساختمان به کار می‌روند که محیط داخلی را از محیط خارجی یعنی راهرو، آسانسور و فضای بیرونی جدا می‌کند.
کاربرد دیوار در ساختمان
همان‌طور که اشاره شد، از دیوار معمولاً برای مجزا کردن فضاها از یکدیگر استفاده می‌شود. همچنین در برخی سازه‌ها مانند سازه‌های بنایی، دیوار انتقال دهنده بخشی از بار ساختمان به زمین است. کاربردهای دیوار در ساختمان به عبارت زیر است.
۱- فضاسازی و خلق فضاهای جدید
۲- ساخت عایق صوتی و حرارتی
۳- ساخت حریم خصوصی
۴- ساخت فضا برای کار گذاشتن تأسیسات شامل لوله‌کشی‌های آب و فاضلاب و سیم‌کشی‌های برق
۵- طراحی داخلی فضای ساختمان شامل گچ‌بری و نقاشی دیواری
مزایا و معایب دیوارهای آجری
از مزایای اجرای دیوار با آجر باید به این نکته اشاره کرد که در این دیوار نیازی به نیروی کار ماهر نیست، زیرا شکل و اندازه واحدهای بنایی یکنواخت است. آجرها نیز سبک هستند و حمل‌ونقل آن‌ها آسان بوده و ارزان‌تر از سنگ و بلوک‌های بتونی هستند.
دیوارهای آجری نازک بوده و بسته به نیاز ساختمان، آن‌ها را می‌توان با انواع ملات به یکدیگر چسبانید. بازشوها و درها به‌راحتی با استفاده از آجر ساخته می‌شوند و به دلیل نازک‌تر شدن اتصالات، هزینه‌ها نیز کم می‌شود. از معایب این دیوارها هم می‌توان به این نکته اشاره کرد که آجر در برابر بارهای کششی و پیچشی مقاومت کمی دارد.
این مهم باعث خواهد شد که آن‌ها بیشتر در معرض آسیب لرزه‌ای قرار گیرند. در مقایسه با بلوک‌های سنگی و بتنی، آجرها از مقاومت و استحکام کمتری برخوردار بوده و در اندازه و رنگ محدود هستند. گچ کاری به‌عنوان پوشش نهایی موردنیاز است که هزینه ساخت را بالا می‌برد.
اجرای دیوارچینی چه روش‌هایی دارد؟
روش‌های گوناگونی برای دیوارچینی ساختمان وجود دارد که بسته به مهارت نیروی کار از راهکار مناسب بهره برده و شامل گام‌های زیر است.
- رگه چینی
در پروژه‌های ساختمانی برای اینکه از طراحی معماری ساختمان، ابعاد و تداخل فضاهای داخلی مطمئن شد، می‌توان از روش‌های علامت‌گذاری مختلفی برای حصول این اطمینان استفاده کرد. روش‌های علامت‌گذاری مانند خط‌زنی، نقشه‌برداری، گچ‌ریزی و غیره که اساس همه آن‌ها یکی است برای این کار استفاده .
ازجمله مواردی که می‌توان از آن‌ها برای مشخص کردن فضاها بهره برد، به‌طوری‌که هر فرد توانایی تشخیص داشته باشد، رگه چینی است. عملیات رگه چینی با قرار دادن یک رج بلوک با ملات یا بدون ملات انجام می‌شود. درصورتی‌که از درستی چیدمان مطمئن شویم می‌توانیم به سراغ باقی مراحل برویم.
- شمشه گذاری
به منظور بررسی شاقول بودن و هم‌راستایی دیوار در هر مرحله دیوارچینی، نیاز به یک شاخص است که از ابتدای عملیات تا انتهای دیوارچینی بتوان با آن شاخص دیوار کیفیت عملیات را سنجید. برای این منظور می‌شود از شمشه گذاری استفاده نمود.
به این صورت که در محل ابتدا و انتهای دیوار دو شمشه فلزی بلند را به صورت عمودی و شاقول نصب کرده و با استفاده از گچ بین سقف و کف تثبیت می‌شود. در هر مرحله اجرای دیوار ریسمان را بین دو شمشه وصل کرده و عملیات دیوارچینی انجام می‌شود.
- بلوک گذاری
تهیه بلوک مناسب و استاندارد مهم است زیرا در مواردی دیده شده انتخاب بلوک غیراستاندارد هر چند که قیمت پایین‌تری دارد پرت بیشتری داشته و در حین اجرا دچار آسیب‌های جدی خواهد شد. حتی اگر بلوک‌ها آسیب نبینند بعد از اجرا دیوار نهایی قطعاً نقایص زیادی مانند عایق نبودن، ترک برداشتن و غیره را در پی دارد.
بلوک‌های سفالی و آجری رنگی روشن و کرم دارند، اگر بلوک سفالی یا آجری قرمز باشد به معنی آن است که در کوره سوخته است. بلوک‌های سیمانی، اتوکلاو و پرلیت نباید کرمو یا شن‌نما شده باشند، در این صورت مقاومت کمی دارند.
دیوار باید به صورت کاملا افقی اجرا شود و حتی در مواردی که دیوارچینی روی شیب انجام می‌گیرد نباید دیوار را شیب‌دار اجرا کرد بلکه باید به صورت پلکانی اجرای دیوار را انجام داد. حتماً پیش از بلوک گذاری، بلوک‌ها را زنجاب کنیم.
کاری که به معنی آن است که بلوک را در پیش از دیوارچینی در داخل سطل آب قرار دهیم تا کاملا خیس شود. این کار به این جهت انجام می‌گیرد که بلوک شیره و آب ملات را به خود نگیرد و اصطلاحاً ملات را نسوزاند.
در بندهای افقی بین ۱ تا ۱.۲ سانتیمتر ملات بریزیم. بندهای قائم در دیوارهای باربر باید با ملات به ضخامت ۱ تا ۱.۲ سانتیمتر پر شود ولی در دیوار غیر باربر وجود بند قائم اختیاری است هرچند توصیه می‌شود برای اینکه دیوار پیوستگی مناسب داشته و عایق باشد از بند قائم حتی در دیوار غیر باربر استفاده شود.
درمواردی که طول یا ارتفاع دیوار زیاد است می‌بایست از وال پست، رول بولت، وصله و غیره استفاده شود تا طول مهارشدگی دیوار حفظ شده و دیوار تحت بار زلزله و یا هر بار جانبی دیگری در جهت خارج از صفحه نریزد. به منظور کاهش اثرات ناشی از آسیب ضربه و تغییر شکل به ستون‌های سازه، دیوار در ناحیه اتصال با ستون باید انعطاف‌پذیر باشد.
این نکته در سازه‌های بتنی بسیار مهم است چرا که باعث ایجاد ستون کوتاه می‌شود. برای رفع این مورد باید در محل اتصال دیوار به ستون از یونولیت با ضخامت حداقل ۵ سانتیمتر استفاده شود. اجرای هشت‌گیر شیوه‌ای در دیوارچینی است که در آن رگه‌های آجر از حالت صاف و مسطح خارج شده و به صورت برجسته و فرو رفته، در یکدیگر چفت می‌شوند. شایان ذکر است که کلمه هشت به معنی بسیار برجسته و گیر به معنی فرورفته است.
در محل اتصال دیوار به سقف باید از آجر فشاری استفاده کرد چرا که در صورت عدم اتصال دیوار به سقف سازه‌ای احتمال سقوط دیوار وجود دارد. برای اتصال دیوار به سقف آجر فشاری یا بلوک باید
آن را به صورت مایل با فشار و ضربه اجرا کرد تا اتصال گیردار در این محل ایجاد شود. این اتصال هرچند جزئی باشد موجب خواهد شد تا از واژگونی در امتداد خارج از صفحه جلوگیری گردد.
چرایی نیاز به محاسبه و برآورد آجر
می‌دانیم که آجر و سفال ازجمله مصالح ضروری مورد نیاز برای ساخت یک ساختمان هستند و به همین سبب محاسبه اشتباه تعداد آجر، سفال یا تیغه برای یک ساختمان باعث 2 اتفاق می‌شود.
- آجر و سفال کمتر از مقدار مورد نیاز به دست خریدار می‌رسد که این موضوع باعث اتلاف وقت، متناسب نبودن آجر قبلی و موجود در بازار و یا هزینه بیشتر جهت خرید مجدد می‌گردد.
- آجر و سفال بیشتر از مقدار مورد نیاز به دست خریدار می‌رسد که این موضوع باعث هدر رفتن قسمتی از منابع خریدار می‌گردد.
چگونگی محاسبه تعداد آجر در هر مترمربع دیوار 20 سانتی
محاسبات زیر به صورت تخمینی و تقریبی بوده و می‌توان از این محاسبات برای برآورد تعداد انواع اجر سفال، بلوک و تیغه سفالی سقفی و دیواری و همچنین انواع آجر نما، آجر لفتون و غیره استفاده کرد. در این روش مقصود از آجر، آجر فشاری یا آجر ماشینی یا همان آجر لفتون (ده سوراخه) است که دارای ابعاد ۵/۵*۲۱*۱۰ سانتیمتر است.
- دیوار چینی به ضخامت ۱۱ سانتیمتر دارای هر مترمربع ۷۰ عدد آجر است.
- دیوار چینی به ضخامت ۲۰ سانتیمتر دارای هر مترمربع ۱۳۰ عدد آجر است.
- دیوار چینی به ضخامت ۳۵ سانتیمتر دارای هر مترمربع ۲۱۷ عدد آجر است.
به طور کلی برای هر سایز آجر، تیغه سفالی، آجر سفالی و غیره می‌توان طبق معادله زیر محاسبه نمود.
ضخامت دیوار × ارتفاع × طول = حجم دیوار
حجم دیوار × ۴/۳ = حجم آجر
حجم دیوار × ۴/۱ = حجم ملات
عیار ملات یا بتن × حجم ملات یا بتن = میزان سیمان در آجرکاری دیوار
(حجم یک آجر یا سفال) / (حجم آجر) = تعداد آجر یا سفال
برآورد آجر سفال مورد نیاز دیوار چینی
به منظور انجام این‌گونه محاسبات ابتدا می‌بایست تعداد سفال مورد نیاز در یک مترمربع دیوار 20 سانتیمتری را به دست آورده و سپس این تعداد را در کل متراژ حجم کار ضرب کرد تا کل سفال مورد نیاز محاسبه شود. معمولاً بسته به نوع دیوار، سفال در ضخامت‌های مختلف تهیه شده و هنگام خرید نیز ضخامت آن بیان می‌شود.
با این همه باید افزود که اجرای دیوار با بلوک‌های سفالی چیدمان ساده‌ای دارد و به مانند دیوارهای آجری دارای روش‌ها و شکل‌های مختلف نیست و معمولاً سفال‌ها از طرف پهنا یا ضخامت روی‌هم قرار می‌گیرند و ضخامت دیوار تنها با استفاده از انواع مختلف سفال، کم و زیاد خواهد شد.
به همین دلیل است که ضخامت سفال نقشی در تعداد مورد نیاز آن در یک مترمربع نداشته، بلکه شاخص تعیین کننده طول و ارتفاع آن است. طول و ارتفاع سفال‌های آجری استاندارد معمولاً ۲۰×۲۰ است ولی ضخامت آن می‌تواند ۷، ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ باشد.
لذا در یک مترمربع دیوار 20 سانتی، تعداد سفال مورد نیاز به این صورت محاسبه خواهد شد که یک متر طول دیوار تقسیم بر طول سفال مصرفی (در اینجا ۲۰ سانتیمتر) و یک متر ارتفاع دیوار تقسیم بر ارتفاع سفال مصرفی (در اینجا ۲۰ سانتیمتر) می‌گردد.
آنچه در این محاسبات مهم است رعایت هماهنگ بودن تمامی واحدهای محاسباتی است، به عبارت دیگر اگر طول یک سفال را بر حسب سانتیمتر در نظر می‌گیریم، طول دیوار نیز باید بر اساس سانتیمتر باشد. بندکشی میان بلوک‌ها در دیوارهای سفالی معمولاً ۴ یا ۵ میلی‌متر است که در محاسبات نمی‌آید.
۱۰۰cm × ۱۰۰cm = 1 یک مترمربع دیوار
(طول سفال) ÷ ۱۰۰= تعداد سفال مورد نیاز در ۱ متر طول
(ارتفاع سفال) ÷ ۱۰۰= تعداد سفال مورد نیاز در ۱ متر ارتفاع
۲۵ = ۵ × ۵ = تعداد سفال مورد نیاز در ۱ مترمربع
باید افزود که طول یا ارتفاع جبهه کاری همواره مضرب صحیحی از طول و ارتفاع آجر یا سفال نبوده و لذا هنگام اجرای دیوار یا نماسازی، شکستن یا برش دادن آجر و سفال امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود پس محاسبه یک درصد دو ریز مصالح باید در نظر گرفته شود.
البته مقدار درصد پرت معمولاً بسته به کیفیت مصالح مصرفی متغییر بوده و به عبارت دیگر آجر و سفال با کیفیت تر به هنگام شکستن و برش زدن به صورت مناسب تقسیم شده و معمولاً هر دور طرف تقسیم بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. درحالی‌که در مورد مصالح با کیفیت پایین به دلیل برش نامناسب معمولاً یا هر دو قسمت بلااستفاده می‌شود یا یکی از قسمت‌ها شکل مناسبی جهت استفاده نخواهد داشت.
ابعاد استاندارد آجرهای فشاری به شرح زیر هستند.
- آجر فشاری به ابعاد ۲۱٫۵×۱۰×۵
- آجر فشاری به ابعاد ۲۱٫۵×۱۰×۵٫۵
محاسبه تعداد آجر با احتساب بندکشی
دیوارها و نماسازی‌ها اغلب با استفاده از ملات ماسه سیمان یا دوغاب سیمان اجرا می‌شوند. در نگاه اول به نمای هر دیواری متوجه خواهید شد که سطح دیوار فقط متشکل از آجر نیست و مابین آجرها فاصله کوچکی در حدود یک سانتیمتر اجرا شده است. این فاصله را در اصطلاح بند گویند و در محاسبه تعداد آجر همیشه باید بندها را نیز مد نظر قرار داد.
بندها به دو نوع افقی و قائم تقسیم شده و ضخامت بند افقی در محاسبات تعداد آجر در ارتفاع و ضخامت بند قائم در محاسبات تعداد آجر در طول دیوار اهمیت پیدا خواهد کرد.
سخن آخر
به طور خلاصه باید گفت که ساختمان از دیوارهایی از جنس آجر و یا عناصر سنگی که معمولاً با ملات به هم متصل می‌شوند تشکیل‌شده است. این بخش از ساختمان کمک می‌کند تا ارتباط بصری، صوتی، گرمایش و سرمایشی داخل از خارج ساختمان مستقل شود. نظر به اینکه دیوارها بخش مهمی از اجرای سازه ساختمان هستند تعداد آجر در هر مترمربع دیوار 20 سانتی در متره ساختمان و هزینه‌ها نقش مهمی دارد.
به همین دلیل وب‌سایت متری چند نیز بخشی با عنوان برنامه هزینه ساخت دارد که طی یک فرایند دقیق می‌تواند هزینه‌های مربوط به هر بخش از ساختمان ازجمله دیوارچینی را در اختیار سازندگان قرار دهد تا آن‌ها بتوانند با سرعت و دقت بیشتری هزینه‌های ساختمان خود را برآورد کنند.
