در حوزه عمران و ساخت و ساز، ایمنی حرف اول را میزند. مهندسان و معماران همواره در تلاشند تا با نوآوری و خلاقیت، سازه هایی امن و مقاوم در برابر بلایای طبیعی، مانند زلزله، طوفان و … بسازند. در این میان، درز انقطاع نقشی کلیدی ایفا میکند. در این مقاله کوتاه، به معرفی درز انقطاع، ضرورت استفاده از آن و محاسبه آن میپردازیم. در ادامه همراه ما باشید تا با این عنصر حیاتی در دنیای سازه ها بیشتر آشنا شوید.
برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
پیشنهادی: هزینه ساخت آپارتمان
درز انقطاع چیست؟
زلزله، یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی، همواره تهدیدی جدی برای ساختمان ها و زیرساخت های شهری به شمار می رود. در طول تاریخ، دانشمندان و مهندسان در تلاش برای ارائه راهکارهایی جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله بوده اند. یکی از این راهکارها، استفاده از “درز انقطاع” در طراحی ساختمان هاست.
در لغت، درز به معنای فاصله و انقطاع به معنای قطع کننده است. به عبارت دیگر، درز انقطاع به فاصله ای اطلاق میشود از برخورد سازه های مجاور در زمان وقوع زلزله جلوگیری کند. به عنوان مثال اگر دو ساختمان در کنار هم باشند، در هنگام وقوع زلزله، میتوانند با یکدیگر برخورد کرده و آسیب جدی به هر دو وارد شود. اما انقطاع، مانند یک بالشتک عمل میکند و و از برخورد و تخریب سازه ها جلوگیری میکند. طبق استاندارد 2800 ایران که به عنوان مرجع اصلی طراحی ساختمان ها در برابر زلزله در کشور شناخته شده، در موارد زیر باید درز انقطاع در نظر گرفته شود:
جلو آمدگی یا فرو رفتگی بیش از حد در پلان:
اگر قسمتی از سازه به طور قابل توجهی از سایر بخش ها جلو آمده یا فرو رفته باشد، برای جلوگیری از برخورد این قسمت با سازه های مجاور در هنگام زلزله، باید از انقطاع استفاده کرد. میزان این جلو آمدگی یا فرو رفتگی به طور کامل توسط استاندارد 2800 ایران تعیین شده است.
فاصله زیاد بین دو سقف در یک طبقه:
اگر فاصله بین دو سقف در یک طبقه از 60 سانتی متر بیشتر باشد، احتمال جدا شدن و حرکت مستقل این دو بخش از سقف در هنگام زلزله وجود دارد. برای جلوگیری از این امر و حفظ انسجام سازه، باید از انقطاع در بین این دو بخش استفاده کرد.
اختلاف ارتفاع فونداسیون ها:
اگر فونداسیون های دو سازه مجاور در تراز کف دارای اختلاف شیبی بیش از 15 درصد باشند، احتمال نشست نامتقارن این دو سازه در هنگام زلزله وجود دارد. بنابراین در نظر گرفتن انقطاع جهت پایداری دو سازه، میتواند کمک کننده باشد.
کاربرد و اهمیت درز انقطاع چیست؟
درز انقطاع فقط یه شکاف ساده بین دو ساختمان نیست، بلکه کاربردهای مهم و متنوعی نیز دارد که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره کرده ایم:
- بخش بندی سازه:
تصور کنید با یک پلان ساختمانی پیچیده مثل T یا L روبرو هستید. طراحی چنین سازه هایی به ظرافت و دقت زیادی نیاز دارد و شکاف انقطاع به کمک طراح می آید. با استفاده از آن می توان سازه را به چند بخش مجزا تقسیم کرد و هر بخش را به طور جداگانه طراحی و اجرا کرد. این کار باعث میشود که طراحی دقیق تر و اصولی تر باشد، اجرا و نظارت بر روند ساخت و ساز آسان تر شود و در آخر کیفیت نهایی کار بالاتر رود.
- مقاوم سازی در برابر زلزله:
اینجا به مهم ترین کاربرد انقطاع میرسیم. زلزله بلایی ویرانگر است که میتواند به ساختمان ها آسیب های زیادی بزند. انقطاع با ایجاد فاصله ای امن بین دو ساختمان، مانع از برخورد آنها به یکدیگردر هنگام زلزله میشود و از ریزش و تخریب آنها جلوگیری میکند. این موضوع به خصوص برای ساختمان های بلند و سنگین که در زلزله بیشتر تکان میخورند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
پیشنهادی: هزینه بازسازی ساختمان
- جلوگیری از نشست و ترک خوردگی:
در اثر گذشت زمان، ممکن است خاک زیر پی ساختمان نشست کند و باعث ایجاد ترک در دیوارها و سقف شود. انقطاع با جدا کردن بخش های مختلف سازه از هم، می تواند از انتقال تنش ها بین آنها جلوگیری کند.
- عایق بندی صدا و حرارت:
تصور کنید در آپارتمانی زندگی میکنید. یک روز، همسایه ی بقلی شما تصمیم میگیرد مهمانی بزرگی برگزار کند. صدای بلند موسیقی و صحبت ها، آرامش شما را در کل مختل میکند. حال، چه راه حلی وجود دارد؟ درزی که بین دو ساختمان قرار میگیرد، به نوعی عایق صدا نیز هست و مانع از انتقال صدای مزاحم از یک ساختمان به ساختمان دیگر میشود.
متاسفانه انقطاع میتواند پناهگاهی برای پرندگان مزاحم هم باشد. لانه گزینی، رفت و آمد این پرندگان نه تنها سروصدای آزاردهنده ای به همراه دارد، بلکه فصولات ناشی از آنها میتواند عامل بیماری های مختلف هم باشد. بنابراین برای پر کردن شکاف و درزها از مواد ویژه ای به نام فیلر استفاده میشود. این فیلرها بایستی به گونه ای باشند که در برابر شرایط مختلف آب و هوایی مانند باران، یخبندان، گرما و سرما بسیار مقاوم باشند. اغلب الیاف هایی از جنس گیاهی، پلاستیکی، آسفالت یا چوب پنبه به عنوان فیلر استفاده میشود.
روش محاسبه درز انقطاع
محاسبه درز انقطاع فرآیندی پیچیده است که به عوامل مختلفی از جمله ارتفاع ساختمان، نوع مصالح، شرایط آب و هوایی و سطح لرزه خیزی منطقه بستگی دارد. طبق استاندارد 2800 نحوه محاسبه درز در ساختمان های کمتر از 8 طبقه با ساختمان هایی بیشتر از 8 طبقه و یا ساختمان با کاربری‌های خاص مانند بیمارستان،فرودگاه ساختمان های خطرزا مانند مراکز هسته‌ای، ساختمان ها با تولید آلودگی و امثالهم با هم فرق میکنند. هر چه ساختمان بلندتر باشد، در معرض لرزش های بیشتر تو زلزله قرار میگیرد و به یک درز عریض تر برای حفظ فاصله امن با ساختمان مجاور نیاز دارد.
ساختمان های کمتر از 8 طبقه
در ساختمان های کمتر از 8 طبقه، هر طبقه باید حداقل با فاصله 5 هزارم ارتفاع آن طبقه از تراز پایه، نسبت به مرز زمین کناری قرار گیرد. فرض کنید می خواهیم شکاف انقطاع یه ساختمان 12 متری (4 طبقه با ارتفاع 3 متر) رو که در یک زمین ساخته میشه، محاسبه کنیم. لازم است از یک فرمول ساده برای محاسبه انقطاع کمک بگیریم:
درز انقطاع (سانتی متر) = ارتفاع مفید ساختمان (متر) × 0.005
در این مثال ارتفاع مفید ساختمان 12 متر است (4 طبقه × 3 متر). همچنین 0.005 یه عدد ثابت که تو آیین نامه ها و استانداردها تعیین شده است. برای محاسبه شکاف انقطاع کافی است 12 متر × 0.005 کنیم که جواب 0.06 متر یا 6 سانتی متر به دست می آید. با توجه به این فرمول ساده، شکاف انقطاع اولیه برای این ساختمان 12 متری، 6 سانتی متر است.
ساختمان های بیشتر از 8 طبقه
فرض کنید یه برج 30 طبقه میخواهیم بسازیم. دیگر آن فرمول ساده درز برای یک ساختمان 4 طبقه جوابگو نیست. در اینجا به یک فرمول پیچیده تر نیاز داریم. ابتدا باید تغییر مکان جانبی غیرخطی هر طبقه در دو ساختمان مجاور را محاسبه کنیم. این محاسبه براساس پارامتری به نام پی دلتا صورت می گیرد. لذا دو عدد در دسترس داریم. کافی است این دو عدد را به توان دو برسانیم. سپس آنها را با هم جمع کنیم. در نهایت جذر این عدد نهایی همان انقطاع خواهد بود.
برای مطالعه: سقف یوبوت
نکات مهم برای اجرای درز انقطاع
-طراح موظف است شکاف انقطاع را به درستی و طبق استاندارد 2800 در نقشه ها لحاظ کند. حتی اگر نقشه توسط مراجع قانونی مانند سازمان نظام مهندسی تایید شود، در صورت عدم رعایت فاصله استاندارد شکاف انقطاع، مسئولیت کامل عواقب ناشی از طراحی غلط، بر عهده مهندس طراح سازه خواهد بود
-مهندس ناظر وظیفه دارد که اجرای شکاف انقطاع را دقیقا مطابق با نقشه کنترل کند. اگر مهندس اجرا (مسئول ساخت و ساز) در این مورد همکاری نکند، مهندس ناظر موظف است گزارشی تهیه و به مسئولان ذیربط (مراجع قانونی) ارائه دهد.
-ناظر نیازی به بررسی اینکه آیا در ساختمان مجاور هم شکاف انقطاع رعایت شده است یا نه، ندارد. مسئولیت او فقط این است که مطابق با نقشه های تحت نظارت خود، از اجرای صحیح شکاف انقطاع در همان ساختمان اطمینان حاصل کند.
-شکاف انقطاع مثل یک فاصله امن بین ساختمان ها در برابر زلزله عمل میکند. حالا اگر این فاصله در طبقات بالا کمتر از حد مجاز باشد، خطرناک است و میتواند باعث آسیب دیدن ساختمان ها در زلزله شود. به همین دلیل، کمیسیون ماده صد میتواند در صورت مشاهده چنین تخلفی، حکم تخریب ساختمان را صادر کند.
-حواسمان باشد که در هنگام اجرای انقطاع، فاصله ستون ها کم نشود، به طوری که باعث حذف پارکینگ شود. این موضوع خیلی مهم است و اگر اتفاق بیفتد، ناظر میتواند که آن را گزارش کند و تا زمانی که تکلیف مشخص شود، از ادامه ساخت و ساز جلوگیری شود
– پر کردن درز با مصالح بنایی یا بتن کاملاً ممنوع است. ناظر وظیفه بررسی پر کردن درز انقطاع با مصالح مجاز و استاندارد را دارد.
-در نماهای سنگی، بهتر است سنگ های دو ساختمان مجاور در قسمت درز به هم نچسبند و با کمی فاصله از یکدیگر قرار بگیرند. در این صورت اتفاقی که ممکن است در زلزله رخ دهد، شکستن سنگ نما در آن قسمت است.
برای محاسبه آنلاین هزینه بازسازی روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید
جمع بندی
درز انقطاع به عنوان یک راهکار مهندسی جهت مقابله با زلزله شناخته شده. با رعایت استانداردهای 2800 ایران و محاسبه دقیق درز انقطاع، میتوان از برج ها و ساختمان های خود در برابر زلزله محافظت کرد.
