دلایل عمده در بالا رفتن هزینه اجرای پروژه‌های ساختمانی چیست؟

افزایش هزینه اجرای پروژه یکی از مباحثی است که همواره بر موفقیت پروژه اثر منفی می‌گذارد و بنگاه اقتصادی را دچار بحران می‌کند. تلاش در اجرای پروژه‌ها هم‌راستا با بهینه نمودن سه شاخص اصلی یعنی زمان، هزینه و کیفیت از اهداف اصلی مجریان و سرمایه‌گذاران در پروژه‌ها است.

می‌دانیم که مدیریت هزینه شامل سه مرحله اصلی یعنی برآورد و برنامه‌ریزی، تأمین منابع مالی و کنترل بر عملکرد هزینه‌های پروژه است. پیش‌بینی و برآورد صحیح هزینه‌های پروژه و کنترل بر عملکرد واقعی هزینه از اهداف مهم در راستای کنترل قیمت تمام‌شده پروژه است؛ موضوعی که تأثیر زیادی بر شکست و یا موفقیت در پروژه دارد.

بنابراین، با توجه به دانش کسب‌شده از پروژه‌های انجام‌شده و همچنین تجربه افراد خبره می‌توان عوامل تأثیرگذار برافزایش قیمت تمام‌شده پروژه را شناسایی و راهکارهایی را برای آن برنامه‌ریزی نمود. ازجمله دلایل مهم در بالا رفتن هزینه اجرای پروژه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید

تأخیر در زمان اجرای پروژه

یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش هزینه‌های ساخت پروژه ساختمانی ، تأخیر وعدم پیشرفت مناسب در پروژه است. بر اساس آمار منتشرشده مدت زمان اجرای پروژه های عمرانی در ایران ۳ برابر استاندارد تعریف شده می باشد افزایش طول مدت اجرای پروژه یعنی افزایش هزینه‌های اجرایی، افزایش زیان ناشی از فرصت ازدست‌رفته و صدالبته ورود پروژه به بحث ضرایب تعدیل در تا خیرات مجاز و غیرمجاز که می‌تواند باعث ضرر پیمانکار نیز بگردد.

با استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت پروژه و استانداردهای موجود همچون PMBOK می‌توان پروژه را برنامه‌ریزی نمود. حضور متخصصین برنامه‌ریزی و کنترل پروژه در این مبحث بسیار مهم است؛ زیرا می توان با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های موجود  و تحلیل‌های به‌موقع جهت تعریف اقدامات اصلاحی در پروژه اقدام نمود.

تأخیر در برآورد احجام پروژه

برآورد احجام پروژه یکی از ابزارهای مدیریت پروژه بوده  که این ابزار پایه و اساس قیمت تمام‌شده پروژه است. برآورد احجام در ابتدای پروژه این امکان را برای مدیران فراهم می‌آورد تا درصورتی‌که تأمین منابع موردنیاز با محدودیت مواجه شود ، اقدام به تغییر و اصلاح حدود طرح نمایند و از ضرر و زیان‌های ناشی از کمبود منابع در حین اجرای پروژه جلوگیری کنند و با مشخص شدن میزان منابع موردنیاز در پیشرفت عملیات اجرایی مطابق برنامه زمان‌بندی عمل نمایند .

متأسفانه برآورد احجام پروژه به دلیل تغییرات بسیار زیاد و همچنین تأخیر در نهایی شدن نقشه‌ها باعث می‌شود سیاست‌های اجرایی پروژه از منظر قیمت تمام‌شده تحت تأثیر قرار گیرد.

تغییرات زیاد در پروژه

تغییر بخش اجتناب ناپذیری از هر پروژه‌ای است، عدم مدیریت صحیح تغییرات یکی از مهم‌ترین عوامل شکست پروژه‌ها و بالا رفتن هزینه‌های اجرایی پروژه است. عواملی نظیر اشتباهات دربرآوردهای اولیه، تغییرات فناوری و شرایط بازار محصولات در ایجاد تغییر در یک پروژه مؤثرند. تغییرات در پروژه می‌تواند موجب تغییر قابل‌توجه در مدت قرارداد و هزینه های مستقیم و غیرمستقیم شود. مهم است که تغییرات بر اساس یک فرآیند صحیح مدیریت شوند تا آثار مثبت آن را در پروژه شاهد باشیم.

طولانی شدن زمان تصمیم‌گیری درخصوص تغییرات ، در زمان‌بندی اجرای پروژه تأثیرگذار است و باعث افزایش هزینه‌های پیمانکاری و فرسایشی  شدن فرآیند انجام کار می شود .

افزایش تورم در مدت اجرای پروژه

اگر تورّم را افزایش نامتعارف قیمت‌ها در یک بازه زمانی مشخص بدانیم، باید گفت که این اتفاق در صنعت ساخت‌وساز، علی‌الخصوص در پروژه‌هایی که اجرای آن‌ها به‌صورت غیرمعمول طولانی‌تر از مدت‌زمان پیش‌بینی‌شده در قرارداد می‌شود، تأثیرات به سزایی در افزایش هزینه‌های اجرای پروژه به وجود می‌آورد .

مهم‌ترین عامل در کاهش این ریسک انجام موضوع قرارداد در مدت توافق شده است. طولانی شدن و تأخیر در اجرای موضوع قراردادی پیمانکاران اجرایی پروژه باعث افزایش هزینه‌های پیش‌بینی‌شده و تأثیر مستقیم برافزایش قیمت تمام‌شده پروژه می شود.

یکی از راهکارهای اثرگذاری کمتر تورم بر قیمت تمام‌شده، به ‌ناچار تغییر در طرح  و مشخصات آیتم‌های پروژه است. البته باید در نظر گرفت ممکن است این موضوع تغییراتی را در کیفیت محصول پروژه به دنبال داشته باشد.

ضعف طراحی

به‌کارگیری مشاورین زبده و کار بلد از دوباره‌کاری‌های طراحی و تغییر در اجرای کار جلوگیری می‌کند. مهم است که طراحی پروژه به یک گروه متخصص درمعماری، سازه و تأسیسات به‌صورت کامل واگذار شود تا با کمترین تداخلات در طراحی مواجه شویم. در بسیاری از پروژه‌ها هرکدام از رشته های طراحی (سازه، معماری و تأسیسات) را به یک گروه مستقل واگذار می‌کنند و این موضوع باعث کاهش هماهنگی‌ها و بالا رفتن تناقضات در حوزه‌های طراحی می‌شود.

ضعف پیمانکار و یا نظارت در پروژه

در انتخاب پیمانکاران حتماً باید از سه شاخص کلیدی توان مالی، توان تجهیزاتی و توان فنی استفاده نمود. عدم تسلط پیمانکاران به دستورالعمل‌های فنی و اجرایی و ضرایب مربوطه ازجمله ضرایب پیشنهادی و بالاسری، عدم تأمین نقدینگی موردنیاز و ضعف در تأمین تجهیزات موردنیاز در عملیات اجرایی باعث ایجاد تأخیر و یا نقص در عملیات اجرایی پروژه می‌گردد که هر دو عامل، تأثیر مستقیمی بر قیمت تمام‌شده پروژه دارد.

ضریب بالاسری پروژه‌ها

همواره در اجرای پروژه‌های عمرانی و غیر عمرانی، هزینه‌هایی به پیمانکاران تحمیل می‌شود که امکان منظور کردن آن‌ها در آیتم‌های عملیات انجام‌شده مقدور نیست و همچنین برای آن‌ها در قیمت برآورد اولیه، شرح، ردیف و بهایی در نظر گرفته نشده است. این موضوع به این دلیل اتفاق می‌افتد که بهای ردیف‌های فهرست‌بها، به‌صورت به‌اصطلاح خام بوده و تنها هزینه اجرای یک کار از قبیل نیروی انسانی، ماشین‌آلات، مصالح و حمل در آن‌ها دیده می‌شود.

لذا هزینه‌های جانبی دیگر مانند کسورات قرارداد، سود و ضرر، هزینه‌های دفتر مرکزی و غیره در آن‌ها دیده نمی‌شود و می‌بایست تحت عنوان ضریبی با عنوان ضریب بالاسری به بهای آن‌ها اعمال گردد. این ضریب دربرگیرنده هزینه های بیمه و مالیات نیز می باشد.  بخشنامه محاسبه ضریب بالاسری تاکنون به‌طور رسمی از طرف سازمان نظام فنی و اجرایی به چاپ نرسیده است؛ اما پیوست سوم فهرست‌بهای ابنیه به‌طور مفصل به ریز محاسبه آن اشاره‌کرده است.

ضریب بالاسری مطابق بند 2-7-2 دستورالعمل کاربرد فهرست‌بها در پروژه‌های عمرانی و غیر عمرانی به‌صورت زیر تعریف‌شده است.

• برای طرح‌های عمرانی

اگر به‌صورت مناقصه واگذار شوند، برابر 1.30

اگر به‌صورت ترک تشریفات مناقصه واگذار شوند، برابر 1.20

• برای طرح‌های غیر عمرانی

اگر به‌صورت مناقصه واگذار شوند، برابر 1.41

اگر به‌صورت ترک تشریفات مناقصه واگذار شوند، برابر 1.30

در جداول زیر نحوه محاسبه ضریب بالاسری طرح‌های غیر عمرانی و عمرانی آورده شده است.

آنالیز ضریب بالاسری پروژه‌های عمرانی			آنالیز ضریب بالاسری پروژه‌های غیر عمرانی
ردیف	شرح	درصد	شرح	درصد
1	سود	8	سود	8
2	مالیات بر سود	1	مالیات بر سود	1
3	بیمه طرح‌های عمرانی	1.6	بیمه طرح‌های غیر عمرانی	7.78
4	هزینه دفتر مرکزی	2.5	هزینه دفتر مرکزی	2.5
5	هزینه مستمر تجهیز کارگاه	8	هزینه مستمر تجهیز کارگاه	8
6	هزینه ضمانت‌نامه‌ها	1.5	هزینه ضمانت‌نامه‌ها	1.5
7	هزینه‌های آزمایشگاه پیمانکار	0.2	هزینه‌های آزمایشگاه پیمانکار	0.2
8	کمک به صندوق کارآموزی	0.2	کمک به صندوق کارآموزی	0.2
جمع		23	29.2
ضریب بالاسری پروژه‌های عمرانی		1.30 =100  / (100-23)	1.41 = 100 / (100-29.2)

برای محاسبه آنلاین هزینه ساخت روی گزینه مد نظر خود کلیک کنید

سخن آخر

دلایل عمده در بالا رفتن هزینه اجرای پروژه‌ها هرچه که باشد، پیامدهای غیرقابل‌انکاری را بر روی آن پروژه و مجموعه دست‌اندرکاران آن خواهد داشت. بالا رفتن هزینه‌های اجرا نه‌تنها باعث کند شدن روند کار بلکه در مواردی باعث غیراقتصادی شدن آن برای سرمایه‌گذارانی می‌شود که نرخ بازگشت دلخواه خود را دریافت نخواهند کرد .لذا، انجام یک پروژه پیش امکان‌سنجی و برآورد دقیقی را می‌طلبد که می‌بایست توسط نیروهای متخصص انجام گیرد تا در حین اجرا از به وجود آمدن مشکلات آتی پرهیز شود . نرم افزار آنلاین برآورد هزینه ساخت وب سایت متری چند با به روز رسانی قیمت مصالح و حقوق و دستمزد ها به طور مرتب ، مناسب برای کلیه فعالان صنعت ساختمان که قصد برآورد هزینه ساخت و مطالعات پیش امکان سنجی پروژه خود را دارند ، می باشد .

سوالات کلیدی :

• دلایل عمده در بالا رفتن هزینه اجرای پروژه‌های ساختمانی چیست؟

تأخیر در زمان اجرای پروژه و ایجاد تغییرات در پروژه از عواملی هستند که باعث بالارفتن هزینه های پروژه می شود

• ضریب بالاسری پروژه چیست ؟

هزینه هایی به پیمانکار تحمیل میگردد که امکان منظور کردن آنها درقیمت عملیات انجام شده مقدور نمی باشد و باید به صورت ضریبی با عنوان ضریب بالاسری به بهای فعالیت ها اعمال گردد.